Thị trường chứng khoán

Lên lên xuống xuống - đích thị là chứng khoán.

Bác nào có kinh nghiệm gì thì share cho anh em đeeee!!!!!!!!!!!!!!!!!

LỜI BÀO CHỮA


Thị trường chứng khoán càng lún sâu vào khủng hoảng, thì những lời kết án các nhà đầu tư nhỏ lại càng vang to hơn. Thị trường có dao động mạnh thì đã có lời giải thích của ông Trần Đắc Sinh (Tổng giám đốc sở GDCK Tp HCM): “Trong số họ [nhà đầu tư nhỏ lẻ] có rất nhiều người hiểu biết rất ít hoặc hoàn toàn chưa hiểu biết gì về thị trường. Họ đầu tư theo đám đông, theo phong trào, […] đã làm đợt sóng trên thị trường chứng khoán lớn hơn mức cần có của nó cũng như kéo dài hơn thời gian lẽ ra cần có của nó”[i].

Khi tình hình trầm trọng hơn, thì ông Trần Văn Dũng (Giám đốc TT GDCK Hà Nội) phân tích: “gần đây, tâm lý hoang mang của nhà đầu tư cá thể đã lan sang cả một số công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ”[ii].

Và khi tình hình không còn xấu hơn được nữa, thì “các quỹ đổ lỗi cho nhà đầu tư nhỏ lẻ”[iii]. “Bản án” về sự dao động hơn mức trung bình trên thị trường dường như được chính bị đơn - các nhà đầu tư nhỏ- im lặng chấp nhận.

Người viết bài này muốn thay cho các bị đơn kia để thưa rằng: chính vì chính sách hạn chế biên độ dao động giá cộng với ưu tiên khớp lệnh giá mua trần và giá bán sàn theo khối lượng, đã đẩy bị can đến cách hành xử dao động như con lắc. Rốt cuộc, chính là các nhà đầu tư lớn kia mới là người đang hưởng lợi từ quy định vô lý ấy.

Lời bào chữa ngụ ngôn

Ngày xưa, có ba cánh đồng Thượng, Trung và Hạ, nối với nhau bằng hai cây cầu nhỏ. Đồng Trung có hàng trăm ngàn con cừu (giống các nhà đầu tư nhỏ bây giờ) và vài chục con tê giác (giống các quỹ đầu tư) kiếm ăn qua ngày.

Thỉnh thoảng, có tin rộ lên là đồng Thượng mùa này nhiều cỏ lắm (kiểu như tin đồn đầu tư nước ngoài năm nay lớn lắm, Vnindex sắp lên 1000 điểm), nhưng không ai biết chắc chắn. Bình thường, các thú sẽ cùng đợi đến mùa cỏ mọc rồi mới chạy thật nhanh sang đồng Thượng.

Nhưng khốn nỗi cây cầu sang đồng Thượng thì nhỏ (biên độ dao động giá 5% mỗi ngày) nên không đủ chỗ cho tất cả thú chạy qua. Mỗi khi cầu chật thì sư tử gác cầu lại cho tê giác qua trước, (cũng như khi có nhiều lệnh cùng mua giá trần thì lệnh có giá trị lớn hơn khớp trước).

Đàn cừu biết mình không thể chen được khi tin đã chắc chắn, nên mỗi khi nghe thấy tin đồn lại chen nhau chạy trước. Trong khi ấy, tê giác đủng đỉnh chờ biết chắc cỏ sẽ lên rồi mới qua cầu, chiếm lấy khoảng cỏ lớn. Nhiều con cừu bị tê giác chèn cho tụt lại sau nên đến muộn, phải mua lại cỏ của tê giác. Tê giác vì thế mà béo tròn, còn đàn cừu mỗi lúc một ít đi.

Lâu lâu, một đồng Trung lại gặp trời nắng to mà bốc cháy, các thú phải chạy sang đồng Hạ để trú. Tê giác biết mình có quyền ưu tiên qua cầu, nên cứ đủng đỉnh: Nếu có đồng Trung bốc cháy thật, thì tê giác sẽ chen được qua cầu. Còn đàn cừu kia, cứ thấy trời nóng là phải nhấp nhổm chạy tọt trước sang bên kia cầu. Nếu không thấy cháy, những con cừu quay trở lại lại phải mua lại cỏ của tê giác. Dẫu thế vẫn còn hơn là bị chậm chân mà chết cháy.

Sư tử gác cầu chỉ thấy cừu cứ chạy đi chạy lại qua cầu, bèn phán: cầu ta hỏng là tại bọn cừu ngu dốt.

Giảng nôm câu chuyện ngụ ngôn cho người hiện đại

Người hiện đại vốn quá chăm chú chuyện tiền nong, chẳng còn hiểu ngụ ngôn nên mới cần giảng nôm:

Giả sử lúc đầu, thị trường đang cân bằng xung quanh mốc 600 điểm. Các giao dịch chủ yếu là do nhu cầu thanh khoản khác nhau. Đột nhiên, có một tin đồn tốt (chẳng hạn, đầu tư nước ngoài cao hơn dự kiến), mà nếu được khẳng định thì sẽ khiến Vnindex tiến lên 1000 điểm.

Lúc tin được khẳng định thì chỉ có một số nhà đầu tư cần thanh khoản thì muốn bán (tất nhiên với giá trần). Còn lại, phần lớn mọi người cùng muốn mua giá trần. Nhưng do quy định ưu tiên khớp lệnh giá mua trần cho lệnh mua có giá trị lớn, sẽ chỉ có các nhà đầu tư lớn mới mua được trước.

Nhà đầu tư nhỏ tính trước rằng mình không đua được với các nhà đầu tư lớn, nên phải mua trước theo tin đồn. Họ phải chấp nhận rủi ro tin đó có thể sai (và do đó lợi nhuận ít hơn).

Trong khi đó, các nhà đầu tư lớn, vì yên tâm vì vị thế ưu đãi của mình khi khớp lệnh giá trần, cứ thong thả chờ tin chính thức rồi mới hành động với rủi ro ít hơn. Khi thiên hạ chen nhau mua giá trần thì họ cũng đặt mua giá trần với khối lượng áp đảo, gạt lệnh mua của các nhà đầu tư nhỏ.

Sau khi mua xong, họ lại ung dung bán ra cho những nhà đầu tư nhỏ, tuy cũng nhanh chân nhưng kém may mắn, và ăn chênh lệch.

Ngược lại, mỗi khi có tin xấu mà chưa được khẳng định (như lạm phát năm nay sẽ tăng 2 con số), nhà đầu tư nhỏ sẽ phải nhanh chân nhảy trước, vì đến lúc tàu chìm thì họ chen chân ra ngoài cũng không được.

Như ở các nước, chẳng có giá trần hay giá sàn, ai thấy giá bao nhiêu mua được/bán được thì đặt, thì chẳng có sự phân biệt đối xử, dẫn đến dao động thái quá kia.

Còn ở VN, chính các nhà đầu tư lớn mới có đặc quyền được lướt sóng, vì có quyền ưu tiên mua trần bán sàn dựa trên khối lượng. Ở đây, hàng trăm nghìn nhà đầu tư nhỏ kể cả với số vốn áp đảo, vẫn chắc chắn chậm chân hơn trong cuộc đua mua giá trần/bán giá sàn với vài chục quỹ đầu tư bởi nguyên tắc bất hợp lý này. Biết vậy, nên họ luôn phải chạy trước mỗi khi có tin đồn.

Lời bàn:

Chính sách hạn chế dao động giá cộng với ưu tiên khớp giá trần/sàn theo khối lượng, cũng như cây cầu chật hẹp, có thể dẫn đến thăng trầm hay khủng khoảng không đáng có. Cũng có thể người quyết định chính sách không có ý thiên vị, nhưng vì cơ chế sai lầm mà gây thiệt hại cho những nhà đầu tư nhỏ và dao động quá mức cho thị trường.

Nguyễn An Nguyên

1. Quyết định đột ngột

Trong một quyết định đầy bất ngờ và hiếm có, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đã đóng băng thị trường chứng khoán (TTCK) mà không nói rõ thời hạn chấm dứt. Công văn 466 và 467/UBCK-PTTT ra ngày 25/3/2008 đã yêu cầu hai sàn giao dịch hạ biên độ dao động giá tới mức gần đóng băng (sàn Hà Nội từ 10% xuống 2% và Tp. HCM từ 5% xuống 1%).

Thoạt nhìn, động thái này có vẻ giống với việc các TTCK các nước khác đóng cửa khi có cú sốc thông tin nào đó. Đúng là trên thế giới, trước các cú sốc lớn làm giá cổ phiếu rớt quá một ngưỡng nào đó, thì các TTCK theo quy định sẽ tạm đóng cửa một khoảng thời gian ngắn hay (một phiên hay một vài ngày). Trong các trường hợp hãn hữu đó, các sàn đều cố gắng sớm thông báo thời hạn chấm dứt. Việc đóng cửa chỉ để kéo dài thời gian để thông tin được lan toả đều và đầy đủ hơn, các nhà đầu tư có thời gian xử lý thông tin mới.

VN trong thời điểm hiện tại hoàn toàn không có cú sốc lớn hay thông tin đột ngột nào như vậy. Vnindex đi xuống theo hướng rất rõ rệt từ cuối 2007, và được coi là phản ứng tự nhiên với chính sách thắt chặt tiền tệ trong khoảng thời gian này. Như vậy, nếu mục tiêu của lệnh đóng băng này là nhằm cản đà suy giảm của VNIndex, thì người ta có thể kì vọng là việc đóng băng thị trường sẽ còn kéo dài. Đây là điều rất bất thường so với thông lệ quốc tế.

2. Phản ứng thái quá

Hành động này là đỉnh điểm của một chuỗi các phản ứng khá vội vã của Bộ Tài chính, UBCKNN và SCIC trong khoảng hai tháng nay. Trước đà giảm mạnh của VNIndex, các cơ quan này đã liên tục có những hành động nhằm can thiệp trực tiếp vào TTCK. Từ việc tuyên bố cho phép SCIC can thiệp vào thị trường để “cứu giá”, mâu thuẫn trong cách can thiệp, cho đến việc họp các nhà đầu tư tổ chức đề nghị hạn chế bán cổ phiếu, đề nghị giao dịch cổ phiếu giải chấp qua thoả thuận thay vì đưa lên sàn v.v. Bộ Tài chính cũng đưa ra những kiến nghị đi ngược lại với chính sách thắt chặt tiền tệ của cơ quan đồng nhiệm là Ngân hàng Nhà nước (như đề nghị tiếp tục cho vay chứng khoán, hay đề nghị các ngân hàng thương mại ngừng giải chấp cổ phiếu cầm cố). Thậm chí, nhiều quan chức cấp cao còn khuyên các nhà đầu tư mua cổ phiếu, và chỉ một thời gian ngắn sau đó Vnindex sụt giảm còn mạnh hơn.

Những động thái này bắt nguồn từ chỗ Bộ Tài chính đã bốc thuốc cho TTCK mà không căn cứ vào nguyên nhân chính, là ảnh hưởng của chính sách tiền tệ thắt chặt đến khu vực sản xuất, gồm cả các công ty niêm yết. (Xin xem bài “Thị trường chứng khoán và bàn tay hữu hình”, Sài Gòn tiếp thị 7/3/2008). (Nếu Bộ Tài chính cho rằng nguyên nhân vĩ mô quyết định sự xuống dốc của thị trường, thì Bộ đã không đưa ra các giải pháp ngắn hạn như cho SCIC mua cổ phiếu “kích cầu”, hay đóng băng thị trường),

Thay vào đó, Bộ Tài chính đã chỉ giải thích việc đi xuống của Vnindex dựa trên các hiện tượng ngắn hạn và cục bộ của một thị trường. Trong cuộc họp ngày 03/15/2008, Bộ trưởng Tài chính đã đưa ra bốn nguyên nhân suy giảm của thị trường: (1) do tâm lý nhà đầu tư; (2) các tổ chức tài chính chuyển sang đầu tư trái phiếu chính phủ; (3) khối lượng chứng khoán giải chấp tăng mạnh; (4) ảnh hưởng xấu từ thị trường tài chính thế giới. (Xem bài Tiếp sức cho lộ trình “319”-Thời báo Kinh tế Sài Gòn số 15/3/2008). Như thế, lý cớ duy nhất cho quyết định đóng băng thị trường chỉ có thể là để “ổn định tâm lý” (nó không có tác động đến các nguyên nhân sau), và cũng phù hợp với logic giải thích tình hình thị trường của Bộ Tài chính.

3. Những thiệt hại khôn lường

Một là, quyết định này sẽ gây thiệt hại cho nhiều nhóm tham gia TTCK: Nhóm thứ nhất gồm những nhà đầu tư thấy rằng đây là cơ hội tốt nếu giá giảm thêm chút nữa, thì nay đã mất cơ hội mua. Nhóm thứ hai gồm những người đang thực sự cần chuyển từ cổ phiếu sang các hình thức đầu tư khác, nay bị vỡ kế hoạch tiết kiệm hay đầu tư của mình. (Trong hoàn cảnh chính sách tín dụng thay đổi đột ngột như hai tháng vừa qua, chắc chắn có rất nhiều nhà đầu tư phải sắp xếp lại danh mục như thế). Trong nhóm này có cả các ngân hàng thương mại đã trót cho cầm cố chứng khoán, nay muốn giải ngân để tăng thêm thanh khoản và vốn khả dụng, cũng sẽ bị vỡ kế hoạch. Nếu thời kì đóng băng kéo dài, nợ xấu của ngân hàng sẽ tăng lên do không bán được chứng khoán cầm cố kịp thời.

Hai là, quyết định này sẽ hạ thấp kì vọng về khả năng điều hành thị trường chứng khoán của Việt Nam. Các nhà đầu tư không thể không đặt câu hỏi, liệu trong tương lai, UBCKNN có còn ra các quyết định sai lầm ảnh hưởng đến quyền lợi của họ nữa không. Điều này có nghĩa là kì vọng về rủi ro từ chính sách VN tăng vọt trong mắt nhà đầu tư, làm cho VN trở nên kém hấp dẫn.

Ba là, nó làm nhà đầu tư nước ngoài nghi ngờ cam kết của chính phủ trong việc bảo vệ tài sản và lợi ích của họ. Mỗi nhà đầu tư trước khi bước chân vào một thị trường mới đều muốn chính phủ đảm bảo cho mình một cánh cửa thoát. Nếu TTCK đóng băng trong một thời gian dài, thì các nhà đầu tư tổ chức với hàng triệu cổ phiếu tìm đâu ra người mua lại với giá cứng nhắc kia? Nếu trong thời gian đó mà các nhà đầu tư nước ngoài cần rút vốn khỏi Việt Nam để hỗ trợ thị trường khác (điều rất dễ xảy ra trong bối cảnh khủng hoảng tín dụng toàn cầu), thì họ có thể làm gì với số vốn của mình bị chôn tại VN?

Với hệ quả như thế, không thể không lo lắng rằng liệu quyết định này này có châm ngòi hay kích thích thêm cho một cuộc rút vốn ngoại ồ ạt ra khỏi VN (tất nhiên, sau khi lệnh đóng băng thị trường được dỡ bỏ). Nếu đều này xảy ra thì nó có khả năng gây ra một cuộc khủng hoảng thanh toán, do mất đi nguồn ngoại tệ bù đắp vào cán cân thương mại đang thâm hụt nặng nề của VN.

4. Kết luận

Bản thân việc đóng cửa thị trường trước các cú sốc không phải là điều xấu, nhưng nó không nên bị lạm dụng cho các tình huống không có sốc, càng ngắn càng tốt và nhất là càng minh bạch về các tiêu chí (predictability) càng tốt. Vì thế, UBCKNN cần nhanh chóng đưa ra thời hạn đóng cửa thị trường, hạn chế thời hạn đóng băng tới mức tối thiểu và quy phạm hoá các tiêu chí và tình huống để đóng cửa hay đóng băng thị trường.

Nguyễn An Nguyên